Trong phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 10 khóa XIII, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã đặc biệt nhấn mạnh vai trò quan trọng của khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo - động lực chính cho phát triển, là trụ cột không thể thiếu trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế: “Trung ương thống nhất đánh giá: Với thế và lực đã tích luỹ được sau 40 năm đổi mới, với sự đồng lòng, chung sức của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, với những thời cơ, thuận lợi mới, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, chúng ta đã hội tụ đủ những điều kiện cần thiết và Văn kiện Đại hội XIV phải đề ra được định hướng chiến lược, nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để giải phóng toàn bộ sức sản xuất, phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, lấy nguồn lực nội sinh, nguồn lực con người là nền tảng, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là đột phá để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc Việt Nam”.

Nguồn lực con người là hết sức quan trọng

Tại Diễn đàn, các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp đã trao đổi, thảo luận, khuyến nghị về giải pháp và định hướng cho việc thành lập và phát triển hệ thống các tổ chức, các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên toàn quốc, đặc biệt là về hành lang pháp lý, chính sách, chương trình hỗ trợ phù hợp, cơ chế phối hợp, vai trò, địa vị pháp lý của các trung tâm ở Trung ương và địa phương.

Theo nhiều ý kiến, phương thức phối hợp khai thác cơ sở hạ tầng, vật chất, các chương trình, nguồn lực hỗ trợ ... là các yếu tố rất quan trọng trong phát triển các mô hình đặc thù như trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KHCN (Bộ KH&CN) cho rằng, mô hình trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo rất đa dạng, hiện đang nhiều bên làm, với nhiều cách thức khác nhau, từ Trung ương đến địa phương, từ các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu, các tập đoàn đến các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức quốc tế.

Việc phối hợp, liên kết các nguồn lực với nhau là vấn đề cần đặt ra, đặc biệt là hợp tác công-tư, hợp tác 3 bên: Nhà trường-nhà quản lý-nhà doanh nghiệp, hợp tác trong nước và nước ngoài.

Theo ông Phạm Hồng Quất, để phát triển các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam thì cần thiết nhất là nguồn lực mềm, bên cạnh cơ sở hạ tầng. Trong các nguồn lực mềm, thì nguồn lực con người là hết sức quan trọng: Con người để vận hành, quản lý các chương trình trong trung tâm, chuyên gia từ doanh nghiệp để tư vấn, cố vấn, hỗ trợ cho doanh nghiệp, và các hạt giống nhà sáng lập từ khu vực trường đại học, viện nghiên cứu. Do đó, phải có những chương trình để khai thác, gắn kết các nguồn lực này.

Sau khi lắng nghe các ý kiến tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh đã gửi thông điệp của Bộ KH&CN về sự quyết tâm cao độ trong việc chủ động phối hợp cùng các bộ, ban, ngành, địa phương ban hành các chính sách hỗ trợ, đồng bộ hoá hành lang pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Trung ương và địa phương.

Còn đối với các địa phương, Thứ trưởng Hoàng Minh cho rằng, địa phương cần là chủ thể của công tác tổ chức triển khai, thành lập, vận hành các trung tâm địa phương, với các hoạt động trọng tâm như: Là đầu mối cung cấp, hướng dẫn, hỗ trợ cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; tổ chức các sự kiện phục vụ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quy mô vùng, địa phương; đặt hàng các bài toán, thách thức của chính quyền địa phương cho cộng đồng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; truyền thông, tôn vinh, khen thưởng các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia tại địa phương...

"Với mô hình như vậy, tôi tin tưởng chúng ta sẽ khai thác được sức mạnh tổng thể của Trung ương và địa phương, khu vực công và khu vực tư, mang lại các nguồn lực thực tiễn cho hệ sinh thái, đồng thời, tránh chồng chéo, lãnh phí nguồn lực", Thứ trưởng Hoàng Minh nói.

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam phát triển mạnh mẽ

Theo Báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) mới công bố vào tháng 10 năm 2023, Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo tăng 2 bậc so với năm 2022, từ vị trí 59 lên 57, đầu ra đổi mới sáng tạo tăng 1 bậc so với năm 2022, từ vị trí 41 lên 40. Việt Nam duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp, chỉ sau Ấn Độ.

Chỉ số xếp hạng của bảng xếp hạng các hệ sinh thái khởi nghiệp trên toàn cầu StartupBlink năm 2023 cũng cho thấy, hệ sinh thái của các thành phố của Việt Nam như Hà Nội và TPHCM có những bước cải thiện, tiếp tục tăng trưởng, đưa Việt Nam xếp hạng thứ 58 trên thế giới.

Sau thời kỳ COVID-19, thu hút vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam đã dần tăng trưởng trở lại, với 634 triệu USD năm 2022, và đạt 413 triệu USD trong nửa đầu năm 2023. Những con số trên cho thấy hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam đang trên đà phát triển và thể hiện tiềm năng mạnh mẽ.

Cần hành lang pháp lý tối ưu hóa nguồn lực

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hoàng Minh nhấn mạnh, trong việc phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, mục tiêu cuối cùng là tạo ra môi trường thuận lợi để hình thành và phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tạo ra giá trị vượt trội cho kinh tế-xã hội.

Nhiệm vụ này đã được Thủ tướng Chính phủ giao Bộ KH&CN đầu mối thực hiện. Bộ KH&CN cũng đã có công văn hướng dẫn hình thành và phát triển trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại các địa phương, bộ, ngành, tổ chức có tiềm năng phát triển khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, trong đó nhấn mạnh, việc hình thành trung tâm phải căn cứ vào nguồn lực nội tại và nhu cầu thực tiễn của địa phương, định hướng trung tâm trở thành hạt nhân của hệ sinh thái địa phương, đầu mối kết nối, khai thác các nguồn lực, liên kết vùng và quốc gia và quốc tế.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, hiện nay, trên cả nước đã hình thành nhiều đơn vị hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, cả từ khu vực tư nhân, khu vực công và cả các tổ chức quốc tế, dưới nhiều mô hình rất phong phú.

Điển hình như gần 20 địa phương đã và đang hình thành các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, gần 100 cơ sở ươm tạo, tổ chức thúc đẩy kinh doanh đã và đang hoạt động, nhiều trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của quốc tế đã mở chi nhánh hoặc phối hợp mở các không gian đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.

Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước, được giao trách nhiệm chủ trì triển khai KH&CN, đổi mới sáng tạo, Bộ KH&CN nhận thấy cần thiết phải có hành lang pháp lý, chính sách và các chủ thể hỗ trợ mạnh, cụ thể là các Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo làm hạt nhân để huy động, khai thác, liên kết và tối ưu hóa các nguồn lực trong hệ sinh thái tại địa phương, tại Trung ương, từ khu vực tư nhân và cả từ nước ngoài.

Bên cạnh đó, nguồn lực hỗ trợ cho hoạt động của các trung tâm, cơ chế, chính sách tài chính cho việc vận hành, phát triển các trung tâm, cơ chế tài chính cho việc cung cấp các dịch vụ công, các chương trình, hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực, ươm tạo, thúc đẩy kinh doanh, phát triển thị trường, tiếp cận thị trường nước ngoài,... là những hoạt động cần phải được tiếp tục đẩy mạnh.

Điều này cũng cần nhiều cơ chế, chính sách đột phá, đặc biệt trong việc hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho giai đoạn đầu của doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và các cơ chế nhằm phát triển thị trường, thu hút nguồn lực đầu tư quốc tế một cách thuận lợi hơn.

Ông Hoàng Minh cho biết, Bộ KH&CN đã được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng một Đề án phát triển hệ thống các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2035, trình Chính phủ ngay trong tháng 1/2024.

Bộ KH&CN kỳ vọng sẽ trình Chính phủ ban hành một Nghị định quy định những cơ chế, chính sách, tiêu chí, chức năng, nhiệm vụ cũng như ưu đãi, khuyến khích dành cho các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

"Với hành lang pháp lý cụ thể, rõ ràng, minh bạch, với nguồn lực hỗ trợ từ chương trình, đề án quốc gia, chúng tôi mong muốn mang lại sức mạnh tổng thể hệ thống các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên toàn quốc để phát triển hệ sinh thái ngày càng lớn mạnh hơn", ông Hoàng Minh nói.

Lễ ký kết hợp tác thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo giữa Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KHCN đại diện Cơ quan thúc đẩy thương mại, du lịch và đầu tư Phần Lan (Bussiness Finland) - Ảnh: VGP/HG